Bạn có từng cảm thấy việc viết blog hay lướt LinkedIn dần trở nên… vô vị?

Mình đã từng như vậy - viết nhiều, đọc nhiều, nhưng càng lúc càng cảm thấy cạn kiệt ý tưởng. Những gì mình viết ra chỉ đơn giản là sắp xếp lại các ý tưởng cũ chứ không thật sự khai phá điều gì mới mẻ.

Cho đến khi mình bắt đầu nhận ra: có lẽ vấn đề không nằm ở thói quen sáng tạo, mà nằm ở cách mình tương tác với thông tin.

Trong bài viết này, mình kể về hai ẩn dụ: dòng suối và khu vườn, như hai kiểu cấu trúc thông tin mà chúng ta đang sống cùng mỗi ngày.

• Dòng suối là nơi mọi thứ trôi chảy theo trình tự: bài blog, feed mạng xã hội, các post LinkedIn có bố cục rõ ràng.
• Khu vườn thì ngược lại: nó là nơi các ý tưởng phát triển theo cách bất ngờ, liên kết chéo và không bị ràng buộc bởi một lộ trình tuyến tính nào cả.

Nếu bạn đang tìm cách để gieo mầm cho những ý tưởng sáng tạo và thú vị hơn, thì có lẽ bạn cần dành ít thời gian hơn cho dòng suối… và nhiều thời gian hơn để chăm sóc khu vườn tri thức của riêng mình.

Dòng suối

Hai khái niệm dạo gần đây mình bắt đầu thấy liên kết với nhiều thứ hơn hơn đó là khu vườn và dòng suối. Nhưng mình sẽ quay lại khái niệm khu vườn sau, hãy nói về dòng suối trước.

Dòng suối là phép ẩn dụ cho một cấu trúc thông tin mang tính tuyến tính.

• Hãy tưởng tượng cấu trúc của một bài blog, nơi mà tác giả triển khai bài viết từ việc trình bày khái niệm được liên kết thành những luận điểm có hệ thống. Mỗi luận điểm sẽ được triển khai thành một hay nhiều đoạn văn nhỏ hơn, nhưng vẫn giữ được tính nhất quán xuyên suốt để mọi thứ đều xoay quanh một vài ý chính.
• Một hình thái khác của dòng suối đó chính là Twitter hay Facebook feed. Bản chất của những đó là các thuật toán hoạch định thứ tự nội dung mà chúng ta sẽ tiêu thụ. Các bạn thường cuộn news feed để xem những bài đăng mới.

Chúng ta thường dành nhiều thời gian bên trong dòng suối

Nếu các bạn nhìn vào những nền tảng mạng xã hội phổ biến như Facebook hay Twitter, hoặc thậm chí là LinkedIn, thì trải nghiệm sáng tạo và tiêu thụ thông tin dường như đều được gói gọn trong khuôn khổ một dòng suối. Nói cách khác, bạn tiêu thụ thông tin theo một cách tuyến tính.

• Chúng ta sáng tạo nội dung và đăng tải lên trang cá nhân của mình.
• Bài viết đó sẽ xuất hiện trên feed của người khác.
• Trang cá nhân của bạn hay social feed đều là hình thái của một dòng suối, vì chúng ta chỉ tiêu thụ thông tin theo trình tự được hoạch định sẵn bởi thuật toán.
• Các thuật toán của Facebook hay LinkedIn làm tác vụ đề xuất những nội dung thú vị giúp cho chúng ta tiếp tục cuộn xuống phía dưới màn hình để đi theo dòng chảy đó và đến được nội dung tiếp theo.
• Tuy nhiên, về bản chất thì trải nghiệm tiêu thụ thông tin vẫn là tuyến tính.

Nếu chỉ xét trong phạm trù của một bài blog, chúng ta vẫn có thể thấy hình thái dòng suối xuất hiện trong mạch truyện của tác giả.

Ở góc độ là một người viết blog, việc hoạch định mạch truyện đóng vai trò rất quan trọng.Nếu mạch bài viết rõ ràng, có tính nhất quán và hệ thống, độc giả sẽ dễ dàng đọc theo và hiểu được thông điệp mình muốn truyền tải. Điều này có nghĩa là người viết blog phải tập trung triển khai một vài ý chính theo một cách chặt chẽ và mạch lạc.

Có thể nói rằng trải nghiệm sáng tạo hay tiêu thụ thông tin ở các mạng xã hội hiện nay được cấu trúc theo mô hình dòng suối khá nhiều. Nhưng việc dành quá nhiều thời gian bên trong dòng suối sẽ khó dẫn đến những ý tưởng thú vị.

Sự đổi mới không thể được dự đoán trước

Chắc ai cũng đồng ý rằng việc tiêu thụ thông tin thụ động là không tốt. Tuy nhiên, ngay cả khi bạn chủ động sáng tạo nội dung bên trong dòng suối, thì vẫn sẽ khó để tạo ra sự đổi mới trong tư duy.

Hãy tự hỏi:lần cuối cùng bạn lướt LinkedIn và chợt nảy ra một sáng kiến thú vị hay sáng tạo là bao giờ? Mình thì không nhớ được lần nào cả, dù viết blog và đăng tải chúng lên newsletter/LinkedIn cũng tương đối nhiều. Thế nhưng mình chưa bao giờ có một ý tưởng gì tuyệt vời trong khi viết blog hay LinkedIn post cả.

Thường thì mình sẽ chỉ viết về những thứ mình thấy thú vị, nhưng bản thân những ý niệm ấy đã phải xuất hiện trước đó rồ, chứ không phải trong lúc viết mình mới khai phá ra gốc rễ của nó. Thậm chí việc cố gắng triển khai một ý niệm một cách mạch lạc để người khác hiểu được, thì mình cũng đã phải hạn chế khai thác các suy nghĩ sáng tạo ở chủ đề lân cận nhưng có thể chưa trực tiếp liên quan đến bài viết rồi.

Tại sao cấu trúc tuyến tính của dòng suối lại không kiến tạo nên những ý tưởng sáng tạo? Nếu chúng ta bàn về sáng tạo, thì đỉnh cao của nó chính là sự đổi mới. Vì vậy, chúng ta hãy bàn về sự đổi mới (innovation) nhé!

Trong cuốn sách Why Greatness Cannot Be Planned: The Myth of the Objective, tác giả nhận định rằng sự đổi mới (innovation) không thể nào được dự đoán trước. Hơn nữa, tác giả cho rằng việc đặt ra những mục tiêu và tìm cách đi đến đó sẽ không thật sự giúp đạt được chúng. Việc cố gắng tiến tới mục tiêu đầy tham vọng lại thường không giúp chúng ta đạt được tham vọng đó, bởi không có cách nào để biết hòn đá nào sẽ là bước đệm để đạt được mục tiêu ấy.

Một ví dụ cụ thể cho luận điểm này chính là câu chuyện về chiếc máy tính đầu tiên. Đèn điện tử chân không là một trong những linh kiện quan trọng nhất trong sự phát triển của máy tính đời đầu. Tuy nhiên, đèn điện tử chân không được tạo ra để giải quyết vấn đề tăng khả năng truyền sóng radio bằng cách phóng đại các tín hiệu điện tử.

Nói cách khác, con người tạo ra được đèn điện tử chân không trước, và mãi sau đó họ mới nhận ra nó có thể được sử dụng làm linh kiện cho máy tính.

Việc phát minh ra thứ gì đó vĩ đại như chiếc máy tính đầu tiên có thể nghe hơi xa vời, nhưng nguyên lý này thể hiện ở những phạm vi nhỏ hơn. Nhìn góc độ vi mô hơn, mục tiêu đầy tham vọng có thể là xây dựng một doanh nghiệp riêng, kiến tạo lên một cộng đồng làm sản phẩm, hoặc viết ra những bài diễn văn làm thay đổi cuộc đời người khác. Hoặc gần gũi hơn nữa, tham vọng có thể là tìm kiếm những góc nhìn mới lạ trong cuộc sống. Dù ở tầng vi mô hay vĩ mô, điểm chung là thứ dẫn đến sự đổi mới thường rất khó dự đoán trước.

Nếu sự đổi mới không thể dự đoán được, chúng ta phải chăng nên bỏ cuộc? May mắn rằng, trong cuốn sách trên tác giả cũng có bàn luận về giải pháp.

Cách tạo ra sự đổi mới

Tác giả đề xuất rằng, nếu chúng ta có thể xem quá trình đổi mới như một bài toán tìm kiếm, thì sẽ nhìn thấy được câu trả lời. Đổi mới không phải là kiểu tìm kiếm theo mục tiêu (objective search), nơi đích đến đã được xác định và chỉ cần tìm đường đi tối ưu. Như đã nói, chúng ta thường không biết trước được cú hích tạo ra sự đổi mới nằm ở đâu, và thậm chí không biết hình hài nó trông như thế nào.

Hãy tưởng tượng search space của bài toán tìm kiếm này như một mê cung khổng lồ trong bóng tối, và bạn chỉ có một cây đèn pin bên mình.

Thay vì có một bản đồ hay biết được đích đến ở đâu, ta chỉ có thể quan sát được môi trường xung quanh, bao gồm vị trí hiện tại và những gì trong tầm mắt, đánh giá được những gì ta tìm thấy có thú vị hay hữu ích không, và quyết định bước tiếp theo dựa trên những khám phá của mình.

Trong tình huống này, việc đặt ra một mục tiêu cố định và cố gắng đi thẳng đến nó giống như việc chọn một điểm ngẫu nhiên trong bóng tối và nhắm mắt đi về phía đó. Rất khó để có kết quả nếu không phải nói là vô nghĩa. Nhưng đây lại là cách suy nghĩ chúng ta thường dùng khi viết blog hay LinkedIn post - cố gắng dẫn dắt độc giả đi đến một kết luận nào đó. Có thể chúng ta sẽ thành công trong mục tiêu dẫn dắt độc giả, nhưng chúng ta lại thất bại nếu mục tiêu ở đây là tìm kiếm các ý tưởng đổi mới cho chính bản thân mình.

Chiến lược hiệu quả hơn mà tác giả đề xuất là tìm kiếm theo tính mới (novelty search).

Ta không xác định trước đích đến, mà liên tục khám phá những khả năng mới và điều chỉnh hướng đi dựa trên những manh mối thu thập được. Tính mới (novelty) ở đây tác giả đang nói đến sự khác biệt cụ thể giữa một đối tượng đanh đánh giá so với những thứ chúng ta đã quan sát được trước đây. Tính mới có thể được hiểu như tính thú vị - không phải thú vị như một chiếc video clip gấu panda dễ thương hậu đậu té khắp nơi, mà thú vị giống như cách mà Newton quan sát được một ý nghĩa mới từ việc táo rơi và hét lên Eureka!

Hãy trở lại ví dụ về đèn điện tử chân không - nó được phát minh ra không phải vì ai đó tìm cách chế tạo máy tính, mà vì các nhà khoa học vào thời điểm đó đang khám phá những tính chất của dòng điện. Họ nhận ra rằng trong môi trường chân không, các electron có thể di chuyển theo những cách kỳ lạ, và từ đó tạo ra được thiết bị có khả năng khuếch đại tín hiệu điện. Mãi đến sau này, khi ngành khoa học máy tính bắt đầu thai nghén, người ta mới nhận ra rằng những tính chất của đèn điện tử chân không có thể được ứng dụng để xây dựng mạch điện - nền tảng để làm ra những chiếc máy tính đầu tiên.

Thay vì đặt ra những mục tiêu cố định, chúng ta nên tập trung vào việc khám phá những khả năng thú vị nhất ở thời điểm và môi trường hiện tại, cũng như luôn giữ tâm thế cởi mở với những cơ hội và kết nối bất ngờ có thể xuất hiện. Đây chính là tinh thần của sự đổi mới - không phải là một hành trình được định sẵn, mà là một quá trình khám phá liên tục và thích ứng.

Có thể nói, cơ chế dẫn đến sự đổi mới và sáng tạo thường không phải là thông qua việc tìm kiếm theo mục tiêu. Đây chính là lý do mà mình nghĩ rằng, việc viết nhiều trên LinkedIn, Substack hoặc ngay cả viết Blog không phải là cách tối ưu để đi đến những ý tưởng sáng tạo và thú vị. Phần tiếp theo sẽ phân tích sâu thêm về ý này.

Viết blog thường không dẫn đến những ý tưởng sáng tạo & thú vị

Sau khi đã nói về hai phương pháp tìm kiếm trên, chúng ta có thể áp dụng chúng, và xem quá trình viết một bài blog như một thuật toán tìm kiếm theo mục tiêu (objective search) điển hình.

Khi bắt đầu viết, chúng ta thường đã có một thông điệp hay kết luận cụ thể muốn truyền tải. Điều này tương tự như việc đặt ra một điểm đến trong không gian tìm kiếm. Từ đó, mọi quyết định trong quá trình viết - từ việc chọn ví dụ, sắp xếp luận điểm, đến việc chọn từ ngữ - đều được đánh giá dựa trên việc chúng có đưa người đọc đến gần hơn với kết luận đó hay không.

Mình xin phép lấy chính bài blog này để diễn giải. Cụ thể hơn, mình muốn lấy đề mục hiện tại làm ví dụ: "viết blog giống như thuật toán tìm kiếm theo mục tiêu".

Trước đoạn văn này, chúng ta đã triển khai ý niệm "Tìm kiếm theo mục tiêu & tìm kiếm theo tính mới", và nó sẽ biến thành điểm bắt đầu.

Đề mục của đoạn văn hiện tại của chúng ta sẽ trở thành mục tiêu tìm kiếm của thuật toán. Độ mạch lạc của các câu từ so với đề mục này giúp chúng ta đánh giá xem có nên đưa chúng vào đoạn văn hay không. Mỗi câu từ đưa độc giả đến gần hơn với mục tiêu hơn sẽ làm cho họ dễ dàng theo dõi mạch bài viết.

Giả sử trong lúc viết, mình vô tình khai phá ra một ý tưởng về việc tìm kiếm theo tính mới (novelty search) dường như thách thức các nghiên cứu phổ biến về thuật toán tiến hóa. Điều này đối với mình khá thú vị, tuy nhiên nó không cần thiết để đưa độc giả đến gần hơn với kết luận của đoạn văn này. Giả sử mình đưa ý này vào, thì độc giả sẽ kiểu "Cũng thú vị đó mà liên quan gì?" Mình đoán chính đoạn văn hiện tại cũng đang bắt dầu gây lú. Khi nhận thấy nó không mang độc giả đến gần hơn với kết luận, thì đó là dấu hiệu chúng ta nên bỏ ý niệm đó khỏi bài viết.

Nên mình đành ngậm ngùi đưa nó vào backlog để tập trung dẫn dắt độc giả đến gần hơn với ý chính mình muốn truyền đạt. Luồng suy nghĩ của mình sẽ phải trở về lại đúng mạch truyện mà sẽ đưa độc giả đến với kết luận mà mình muốn truyền tải.

Để đoạn văn cô đọng và súc tích nhất có thể, thì trải nghiệm của độc giả nên chỉ bao gồm những ý đưa họ đến gần hơn với kết luận. Trong thực tế, độc giả thường sẽ chỉ thấy những thứ tác giả quyết định đưa vào bài viết, nhưng có rất nhiều thứ tác giả đã cắt bỏ đi cũng thú vị không kém mà có thể dẫn đến các sự đổi mới trong tư duy của chính họ. Họ đã chọn không đưa nó vào vì nó không giúp cho độc gỉa đến gần kết luận đực tốt hơn.

Một ý niệm có thể rất sâu sắc, một phân tích có thể rất sắc bén, nhưng nếu chúng không phục vụ trực tiếp cho thông điệp chính, ta buộc phải gạt chúng sang một bên. Điều này phản ánh bản chất của "dòng suối" trong cách chúng ta tạo ra nội dung - một cấu trúc thông tin tuyến tính, nơi mọi thứ được sắp xếp để phục vụ cho một mạch truyện được hoạch định trước (đưa độc giả đến gần hơn với kết luận).

Mình quan sát rằng chúng ta thường dành nhiều thời gian viết trên LinkedIn hay viết blog nhiều hơn, bởi vì có nhiều lợi ích đến từ đó - xây dựng thương hiệu cá nhân, thu hút những nhà tuyển dụng, hoặc thu hút các đối tượng có nhu cầu sử dụng dịch vụ mà bạn cung cấp, như mình có cung cấp khóa học. Ngoài ra, chúng ta còn cảm thấy hưng phấn khi có ai đó để lại những chiếc reactions và comments cho bài viết của mình.

Với những lợi ích đó, mình không nghĩ rằng bạn phải nhưng việc viết blog hay viết LinkedIn, nhưng nếu dành quá nhiều thời gian cho những hoạt động đó, thì khó để khai phá ra được những ý tưởng sáng tạo và thú vị cho chính bản thân mình.

Vậy câu trả lời nằm ở đâu?

Thay vì viết cho người khác, chúng ta có thể viết cho chỉnh bản thân, trong một khu vườn của riêng mình.

Khu vườn

Ngoài cấu trúc thông tin theo kiểu "dòng suối" chúng ta vừa bàn ở trên, còn có một cấu trúc thông tin khác - gọi là "khu vườn". Mình tin rằng đây là câu trả lời cho việc gieo mầm cho những ý tưởng sáng tạo và thú vị.

Khi vườn là phép ẩn dụ cho một cấu trúc liên kết giữa các thông tin mang tính kết nối chằng chịt. Khi bạn vào một trang wikipedia về triết học chẳng hạn, bạn sẽ thấy nó được liên kết với rất nhiều trang wikipedia khác như ngôn ngữ, tâm lý học, hoặc thời kỳ phục hưng.

Cách mà bạn khám phá thông tin trong khu vườn sẽ phụ thuộc nhiều vào tính cách, hứng thú và tình huống cụ thể của bạn (đang trong mood gì, vừa xem phim hay đọc cái gì xong) nhiều hơn là ý định của tác giả. Mình đã rất nhiều lần vào wikipedia để xem một mảnh thông tin nhưng sau đó lại khai phá được những mảnh thông tin khác liên quan nhưng thú vị hơn.

Trong cùng một khu vườn, mỗi người sẽ có con đường khám phá khác nhau, và đến những địa điểm cũng khác nhau, dù đôi khi cũng sẽ có sự giao thoa.

Cấu trúc khu vườn này cũng chính là chìa khóa dẫn đến những ý tưởng thú vị và sáng tạo.

Dành thời gian cho khu vườn của bạn

Điểm khác biệt lớn nhất giữa khu vườn và dòng suối chính là cách mà chúng ta tương tác với thông tin.

• Tiêu thụ trong khu vườn: chúng ta đóng vai trò chủ động ngay cả khi tự tiêu thụ thông tin bên trong khu vườn của mình hoặc kể cả khu vườn của người khác. Nó kiểu giống như game Choose your Adventure. Trong một khu vườn phồn thịnh, mỗi liên kết từ thông tin này sang thông tin khác có thể đưa chúng ta đến những nơi bất ngờ. Việc tiêu thụ thông tin mang tính chủ động, vì chúng ta phải đưa ra lựa chọn mình sẽ đi theo liên kết nào.
• Tiêu thụ trong dòng suối: chúng ta đọc theo trình tự được hoạch định sẵn bởi một thuật toán nào đó, hoặc bởi tác giả của bài viết. Việc tiêu thụ này ép chúng ta phải đi theo trình tự có sẵn mà không thể đào sâu vào các ý niệm mà bản thân chúng ta cảm thấy thú vị nhưng thuật toán hay tác giả thì không.
• Kiến tạo trong khu vườn: Bạn không bị ràng buộc bởi việc phải viết cho độc giả, vì khu vườn của bạn hoàn toàn biệt lập và chỉ cho cá nhân, nên bạn có thể tự do khám phá xem mẫu thông tin này sẽ tích hợp như thế nào với thế giới quan của bạn. Có thể mối liên kết đầu tiên chưa phải là mối liên kết logic nhất, nhưng việc tìm ra những mối liên kết như vậy sẽ càng ngày làm cho khu vườn của bạn phát triển tốt hơn. Nói cách khác, khi chúng ta đang ở một mẫu thông tin đang rời rạc, tức là nó không kết nối với bất kỳ mẫu thông tin nào khác trong khu vườn của mình, thì đây là một cơ hội để tạo ra những liên kết thú vị mà không cần quan tâm đến việc ai khác có hiểu hay không.
• Kiến tạo trong dòng suối: phần này mình vừa phân tích ở trên - việc kiến tạo trong dòng suối sẽ ép chúng ta phải viết để đưa độc giả gần hơn với một kết luận có sẵn. Điều này làm cản trở việc khai phá các ý tưởng mà bản thân cảm thấy thú vị.

Vậy một khu vườn trong thực tế sẽ nhìn như thế nào?

Khu vườn của mình

Đây là hình dáng của khu vườn của mình ở trong Obsidian, được thể hiện nhờ tính năng Global Graph giúp chúng ta hình dung được cách mà mọi mẫu thông tin liên kết với nhau. Mình có hơn 5000 notes ở trong Obsidian, tích tụ qua hơn 5 năm tìm kiếm, thu thập, kết nối và nuôi dưỡng nhiều ý tưởng.

Nhưng Global Graph này mình dùng chủ yếu để khè mọi người thôi. Chúng ta hãy nhìn vào cách mình ghi chú những mẫu thông tin hơi hơi liên quan đến cuốn sách Why Greatness Cannot Be Planned, cũng như cách mình liên kết với những mẫu thông tin khác mà trước kia mình đã thu thập. Những phần màu đỏ là ký hiệu của việc ý đó có liên kết quá một note khác trong Obsidian. Khi mình ghi một thứ gì đó xuống, và thấy có một liên kết thú vị với 1 note có sẵn, dù không quá trực tiếp hay rõ ràng, thì mình vẫn sẽ tạo ra liên kết trong Obsidian. Đây là cách mình thường hay take notes, không chỉ dừng lại ở việc thu thập thông tin đơn lẽ, mà còn cố gắng tích hợp chúng vào mạng lưới thông tin hiện tại trong Obsidian theo cơ chế tìm kiếm theo tính mới (novelty search).

Quan trọng hơn nữa, đó là khu vườn này của riêng mình, và chỉ riêng mình mà thôi. Điều này giúp mình không bị bất kỳ áp lực nào phải cố bỏ đi những thông tin thú vị để ai khác hiểu được, giống như cách mình phải làm khi viết blog. Hơn 95% thông tin ở bên trong Obsidian của mình không ở trong bất kỳ bài blog nào mình từng viết cả, nhưng mình đã áp dụng chúng rất nhiều trong thực tế.

Qua thời gian, mình cũng dần nhớ được những thông tin mới tốt hơn khi đưa chúng vào trong Obsidian. Hiệu ứng này là do có rất nhiều sự liên kết thú vị mà từ một note mình có thể nhớ đến một chiếc notes khác ở những chủ đề tưởng chừng như độc lập nhưng lại có quan hệ với nhau. Những mẫu thông tin trong đầu mình không bao giờ tồn tại độc lập, mà luôn có sự liên kết đến những thông tin khác.

Khu vườn bổ trợ cho dòng suối

Nhưng chúng ta không nhất thiết phải chọn khu vườn hay dòng suối. Theo kinh nghiệm của mình, khi chúng ta nuôi dưỡng khu vườn của riêng mình, thì chúng ta sẽ có nhiều hạt giống sáng tạo và đổi mới hơn, để từ đó viết ra những bài blog theo cấu trúc dòng suối cho người khác đọc - và thông qua đó xây dựng personal branding, hấp dẫn được nhà tuyển dụng hoặc thu hút khách hàng cho dịch vụ sản phẩm của mình.

Chiếc blog này cũng là kết quả của những ý tưởng thú vị mà mình tình cờ bắt gặp được trong quá trình sống và làm việc. Sau đây là những hạt giống ý tưởng mà khi liên kết chúng lại đã truyền cảm hứng cho mình viết bài này:

• Mình đã có hứng thú với Personal Knowledge Management từ rất lâu.
• Trong giới những người thực hành PKM thì khái niệm khu vườn và dòng suối tương đối phổ biến. Mình đã lưu trữ thông tin về hai khái niệm này trong Obsidian từ một vài năm trước.
• Mình thích làm sản phẩm, và dân sản phẩm thì chắc ai cũng có nghe Lenny podcast.
• Tình cờ mình thấy một tập podcast với tiêu đề "Be a Gardener, not a Builder - Platforms, Ecosystems, and Complexity". Bởi vì có keyword liên quan đến khu vườn nên mình bấm vào nghe vội.
• Tuy nội dung của bài podcast đó không quá thú vị, nhưng mình đã mò lên trang cá nhân của Alex để tìm hiểu thêm xem anh ta còn có nội dung gì khác hay không.
• Tình cờ thấy anh ta đề xuất rất nhiều đầu sách, nhưng tự nhiên cuốn Why Greatness Cannot Be Planned lại nổi bật nhất, nên mình đọc thử. Trong quá trình đọc, mình cũng dùng Obsidian để lưu trữ và tích hợp các thông tin trong cuốn sách với những thông tin khác.
• Trong quá trình làm điều đó, mình thấy rằng có điểm tương đồng giữa khái niệm tìm kiếm dựa theo mục tiêu (objective search) với cách mình hay viết một bài blog. Từ đó mình liên hệ đến khái niệm dòng suối. Nếu viết blog là tuân theo cấu trúc dòng suối, vậy thì cách mà mình sử dụng Obsidian giống như xây dựng một khu vườn.

Toàn bộ quá trình trên xảy ra một cách rất tình cờ, và mình chắc chắn không có mục tiêu là phải viết bài blog như thế này. Đến một lúc bất chợt, những ý tưởng đó hội tụ lại và mình cảm thấy muốn blog về nó.

Nếu ngay từ đầu mình đặt mục tiêu phải viết một bài blog, thì chưa chắc mình sẽ khám phá ra được những thứ hay ho như hiện tại. Hoặc có thể mình còn không hoàn thành được mục tiêu đó luôn vì không thấy gì thú vị để viết.

Kết luận

Dòng suối và khu vườn không chỉ là những ẩn dụ về cách chúng ta sáng tạo và tiêu thụ thông tin, mà còn phản ánh những tư duy và chiến lược khác nhau để khám phá sự sáng tạo.

Dòng suối giúp chúng ta tổ chức và truyền tải thông tin một cách tuyến tính, rõ ràng, nhưng đôi khi lại giới hạn khả năng khai phá những ý tưởng mới mẻ. Ngược lại, khu vườn là không gian tự do, an toàn và khai phòng - nơi mọi kết nối đều có tiềm năng dẫn đến sự đổi mới.

Việc xây dựng một khu vườn tri thức cá nhân không chỉ giúp chúng ta lưu trữ thông tin, mà còn tạo điều kiện để phát triển những ý tưởng sáng tạo thông qua việc kết nối, tương phản, và khái quát hóa các mẫu thông tin. Khi bạn dành thời gian chăm sóc khu vườn của mình, bạn sẽ không cần đặt mục tiêu cụ thể, mà thay vào đó, hãy để sự tò mò và niềm yêu thích dẫn lối. Đây chính là cách gieo mầm cho những ý tưởng thú vị và đổi mới.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất không phải là chọn giữa dòng suối hay khu vườn, mà là biết cân bằng giữa hai cách tiếp cận này. Hãy để dòng suối giúp bạn chia sẻ câu chuyện và xây dựng thương hiệu cá nhân, nhưng cũng đừng quên dành thời gian cho khu vườn – nơi những ý tưởng sáng tạo thật sự được nuôi dưỡng.

Một số nguồn thông tin thú vị bạn có thể muốn đọc:

• The Garden and the Stream: A Technopastoral
• A Brief History & Ethos of the Digital Garden
• About these notes
• How Might We Learn - Andy Matuschak